Saygın Günenç, Modernler Klasikleri Neden/Nasıl Okudu?, Heidegger, 4. Seminer

1. Heidegger’in Yunan Düşüncesine Yaklaşımı

Heidegger, kendi amacından bahsederken iki noktayı özellikle önemser. Birincisi, Yunan varoluşuna açık olan olanaklı yollar konusunda rehberlik etmektir. Yunanlılar dünyayı nasıl deneyimlediler? Dünyadaki var olanları nasıl algıladılar ve bu algılarla nasıl sorular geliştirdiler? Heidegger, bu deneyim yollarını rehberlik edici bir biçimde göstermeyi amaçlar.

İkinci nokta ise, Aristoteles’in bahsettiği açığa çıkartıcı konuşma ve insanın açığa çıkartıcı işleviyle ilişkili var olma alanlarına dair bir kavrayış sunmaktır. Heidegger, Aristoteles’in 'aletheia' ve 'enform' kavramlarını açıklamadan önce şöyle der: "Ruh açığa çıkartır. Ruh, açığa çıkartıcı bir şekilde konuşur." Heidegger burada, hakikat dediğimiz yani açığa çıkmışlık dediğimiz şeyin, her ne kadar var olanların bir niteliğiymiş gibi görünse de, aslında insan varoluşunun temel belirleyicisi olduğunu vurgular.

Ancak insan varoluşunun bazı zayıflıkları vardır. Birincisi, karanlıkta olan şeylere dair bilgisizliktir. Çünkü var olanlar, açığa çıkmadan önce ya da açığa çıkmış olsalar bile, büyük ölçüde karanlıkta kalmaya devam ederler. Bu, bir cehalet durumu olarak ortaya çıkar. İkincisi, genel kanılar ve ideolojilerdir. Heidegger’e göre bu, bir tehlikedir. İnsanlar, doğdukları andan itibaren içinde bulundukları dünyanın diliyle konuşmaya ve ideolojilerle düşünmeye eğilimlidirler. Üçüncüsü ise yanılgılardır. İnsanlar, doğruyu kavradıklarını sanabilirler; fakat kavrayışları çoğu zaman yanlış olabilir.

Bu handikaplara rağmen, insan temel olarak açığa çıkmış bir dünyada var olur. Aristoteles’in bu düşüncesini, Platon’un 'Sofist' diyaloğundan bir alıntıyla destekleyen Heidegger, ruhun hakikate yönelerek kendisini açığa çıkmış alana taşıdığını belirtir. Bu süreç, var olanların üzerindeki örtüyü kaldırma çabasıdır. Yunanca 'hormonene' terimi, refleksif bir fiil olarak 'kendi kendini harekete geçirmek' anlamına gelir. Bu, insan ruhunun hakikate yönelme ve açığa çıkma sürecini ifade eder.

Son olarak Heidegger, insan varoluşunun hakikatin içinde olmak anlamına geldiğini vurgular. İnsan, doğduğu anda hakikatin içinde gözlerini açar. Ancak zamanla hakikat, konuşmanın ve ideolojilerin gölgesinde kalabilir. Logos, açığa çıkarıcı bir alan olmasına rağmen, insanlar sözün kendisine takılı kalabilir ve var olanlara ulaşamazlar. Bu durum, hakikatin doğruluğa indirgenmesiyle sonuçlanır.

2. Hakikatin Doğası ve Modern Epistemolojinin Eleştirisi

Heidegger’e göre hakikat, yalnızca yargının ya da önermenin nesneyle uyumu değil, varlığın açığa çıkma sürecine dayanan daha kökensel bir durumdur. Hakikat, varlıkla kurulan ilişkinin temel biçimidir ve bu ilişki, zaman içinde değişime uğramıştır.

Modern epistemolojide ise hakikat, yargının nesneyle uyumu anlamına gelir. Heidegger, bu anlayışın rastlantısal olmadığını, tarihin belirli bir sonucu olduğunu savunur. Varlıkla olan ilişkinizi nasıl kurarsanız, bilgiyi ve hakikati de öyle anlamaya başlarsınız. Bu kavrayış, dünyaya bakışınızı ve deneyimleme biçiminizi değiştirir.

Bu süreç Heidegger’in ifadesiyle bir tür yozlaşmanın tarihidir. Hakikatin başlangıçta doğruluk olarak anlaşıldığı seviyeden bir düşüş gerçekleşmiştir. Logosun temel işlevi, açığa çıkartıcı olmaktır. Konuşmanın bu işlevi doğrudan hakikatle ilişkilidir. Ancak zamanla konuşma, yalnızca biçimsel doğruluk üzerine odaklanmış ve varlıkla olan ilişkisini kaybetmiştir.

Epistemoloji, hakikati yargının nesneyle uyumu olarak ele alarak, özne-nesne ayrımını pekiştirmiştir. Modern dünyada özne, bir kapsül gibi düşünülmüş ve öznel yaşantıların dış dünyayla nasıl bağdaşabileceği sorgulanmıştır. Heidegger’e göre bu bağdaşma, açığa çıkma sürecinin kendisiyle ilişkilendirilmediği sürece eksik kalacaktır.

Hakikatin bu biçimde indirgenmesi, var olanların araçsallaştırılmasına ve yanılsamalara yol açabilir. Bu nedenle Heidegger, hakikatin daha kökensel bir açığa çıkış ve kendini gösterme süreci olduğunu savunur. Bu yaklaşım, modern epistemolojinin sınırlarını aşarak varlığın anlamını yeniden sorgulama çağrısıdır.

Logosun açığa çıkartıcı işlevi, hakikatin yalnızca bir doğruluk sorunu olmadığını, aynı zamanda varlığın anlamıyla doğrudan ilişkili olduğunu gösterir. Heidegger’e göre hakikat, yalnızca bilinçte veya yargıda değil, var olanların kendilerinde açığa çıkışlarıyla ilişkilidir.

3. Bilgi ve Karar Verme: Episteme ve Lojistikon

Aristoteles’e göre insanın açığa çıkarıcı işlevine dayanan iki temel bilgi yolu vardır. Bunlardan biri, episteme yani değişmez ilkeleri anlamaya dayalı bilgidir. Episteme, zorunluluklar ve değişmezlik üzerine yoğunlaşır. İkincisi ise lojistikondur. Lojistikon, değişkenlik içeren durumlar ve olasılıklarla ilgilidir. Yunancada istişare etmek, tartmak ve değerlendirmek anlamlarını taşır.

Episteme, varlıkların değişmez doğasına yöneliktir. Örneğin, matematiksel ilkeler ve mantık yasaları episteme alanına girer. Değişmeyen bu gerçekler, insan bilgisinin en yüksek düzeyini temsil eder. Buna karşın lojistikon, değişebilen durumlarla ilgilenir. Politik karar alma süreçleri, etik değerlendirmeler ve olasılıkların tartışılması lojistikon’un alanıdır.

Lojistikon, özellikle Aristoteles’in pratik felsefesinde önemli bir yere sahiptir. İnsanlar, değişken ve belirsiz durumlarda karar almak zorundadırlar. Bu kararlar, yalnızca bilgiye değil, sağduyuya (phronesis) ve istişareye dayanır. Lojistikon, değişkenliğe uyum sağlama ve değerlendirme süreci olarak, insanın pratik aklının temel bileşenidir.

Aristoteles, bu iki bilgi yolunu birbirini tamamlayan unsurlar olarak ele alır. Episteme, değişmez olanın bilgisine ulaşırken, lojistikon, değişken olanın yönetilmesini sağlar. Heidegger ise bu ayrımı, insan varoluşunun anlamını sorgulamada temel bir yapı taşı olarak değerlendirir. Bilgi, yalnızca sabit gerçekler üzerine kurulu değildir; aynı zamanda değişen koşullar karşısında doğru kararlar alabilme yetisini de içerir.

Bu bağlamda, Heidegger’in yaklaşımı, episteme ve lojistikon’un bir arada değerlendirilmesi gerektiğini vurgular. İnsan varoluşu, hem teorik bilginin (episteme) hem de pratik bilgelik ve karar almanın (lojistikon) uyum içinde kullanılmasını gerektirir.

4. Teknik, Sanat ve Doğa: Tekne Kavramı

Heidegger, tekne kavramını Aristoteles üzerinden yorumlayarak teknik ve sanatın doğayla ilişkisini derinlemesine ele alır. Tekne, Yunanca kökeniyle yalnızca teknik bir üretim sürecini değil, aynı zamanda sanatsal yaratımın ve açığa çıkarma eyleminin bir biçimini ifade eder.

Tekne, doğanın (physis) içsel potansiyellerini açığa çıkarmaya yönelik bir etkinliktir. Örneğin, bir zanaatkar, malzemelerin içsel olanaklarını göz önünde bulundurarak onları bir yapıya dönüştürür. Heidegger’e göre, bu süreç doğayla uyumlu bir kenetlenme sağlar ve var olanların telos’una (amacına) ulaşmasını mümkün kılar.

Modern teknik ise doğadan farklı bir yol izler. Modern teknik, doğayı zorlayarak kontrol altına alma ve şekillendirme eğilimindedir. Doğanın içsel potansiyelini açığa çıkarmak yerine, onu bir kaynak olarak tüketir ve nesneleştirir. Heidegger, modern tekniğin bu yaklaşımını doğaya hükmetme arzusu olarak değerlendirir.

Heidegger’in yaklaşımında zanaatkarlık, doğanın olanaklarını zorlamadan açığa çıkaran bir yol olarak görülür. Örneğin, bir heykeltıraş, mermerin içinde gizli olan formu keşfeder ve onun ortaya çıkmasını sağlar. Sanatçı burada bir aracıdır ve doğanın potansiyellerini açığa çıkararak telos’a ulaşmasına rehberlik eder.

Modern teknik ise bu sürecin tersine işler. Heidegger, modern tekniği doğayı nesneleştiren, zorlayan ve onun üzerinde baskı kuran bir yapı olarak tanımlar. Bu yaklaşımda doğa, artık bir açığa çıkarma sürecinin parçası değil, yalnızca kullanılacak bir malzeme haline gelir. Bu da doğayla uyumlu bir varoluş biçimini imkansız hale getirir.

Sonuç olarak Heidegger, tekne kavramını doğanın olanaklarını açığa çıkaran bir yöntem olarak savunurken, modern teknik anlayışını doğayı tüketen ve zorlayan bir süreç olarak eleştirir. Bu ayrım, sanat ve tekniğin varlıkla ilişkisini anlamak için temel bir çerçeve sunar.

5. Hareket ve Oluş: Entelekheia Kavramı

Heidegger, hareket kavramını Aristoteles’in entelekheia kavramı üzerinden yorumlar. Aristoteles’e göre hareket, bir varlığın potansiyel durumdan fiili duruma geçiş sürecidir. Bu geçiş, varlığın kendi içsel ilkesine dayanarak gerçekleşir ve telos’a, yani amacına ulaşmayı hedefler.

Doğal varlıklar, kendi içsel ilkeleri doğrultusunda hareket ederler. Örneğin bir tohum, büyüyerek bir ağaca dönüşme potansiyelini taşır. Heidegger, bu süreci doğanın (physis) kendi kendisini açığa çıkarma yeteneği olarak tanımlar. Doğanın hareketi, bir serpilme, büyüme ve açığa çıkma sürecidir.

İnsan yapımı varlıklar ise farklı bir hareket ilkesine sahiptir. Bir bina ya da heykel, kendi içsel ilkeleriyle değil, bir zanaatkarın müdahalesiyle şekillenir. Heidegger, bu süreci tekne kavramıyla ilişkilendirir. Zanaatkar, doğanın olanaklarını tetikleyerek onların açığa çıkmasını sağlar.

Entelekheia kavramı, varlığın kendi kendisini tamamlama sürecini ifade eder. Heidegger’e göre, Michelangelo’nun bir heykel yapma süreci buna örnektir. Mermer, yalnızca potansiyel bir heykel olarak vardır; ancak Michelangelo’nun ellerinde, kendi olanaklarını açığa çıkartarak bir sanat eserine dönüşür. Bu dönüşüm, mermerin içsel potansiyelinin telos’una ulaşmasıdır.

Heidegger, modern dünyada hareket kavramının yalnızca yer değiştirme ile sınırlandırıldığını eleştirir. Aristoteles’te hareket, yalnızca fiziksel bir yer değiştirme değil, büyüme, olgunlaşma ve açığa çıkma gibi süreçleri de içerir. Heidegger, bu geniş hareket anlayışının modern teknik tarafından göz ardı edildiğini savunur.

Sonuç olarak Heidegger, hareketin yalnızca bir dışsal değişim değil, aynı zamanda içsel bir açığa çıkma süreci olduğunu vurgular. Bu yaklaşım, doğal ve insan yapımı varlıkların farklı hareket ilkelerine sahip olduğunu gösterir. Entelekheia, varlığın kendisini gerçekleştirme sürecini anlamak için temel bir kavram olarak değerlendirilir.

6. Heidegger’in Modern Teknik Eleştirisi

Heidegger, modern tekniği doğayı zorlayarak kontrol altına alma ve şekillendirme girişimi olarak eleştirir. Modern teknik, doğayı bir kaynak olarak tüketen ve onu nesneleştiren bir yapıdadır. Heidegger’e göre bu yaklaşım, insanın doğayla olan köklü bağlarını koparmakta ve varlıkla olan ilişkisini sığlaştırmaktadır.

Geleneksel teknik anlayışında ise doğa, bir potansiyel olarak kabul edilir ve bu potansiyel, açığa çıkartılmak üzere şekillendirilir. Zanaatkarlık, doğanın olanaklarını zorlamadan ortaya koymayı amaçlar. Örneğin, bir marangoz, ağacın yapısına uygun bir form oluşturur ve bu süreç, malzemenin doğasıyla uyum içindedir.

Modern teknik ise doğayı yalnızca bir hammadde kaynağı olarak ele alır ve üzerinde baskı kurarak onu tüketir. Heidegger, bu yaklaşımı, iradeye dayalı bir tahakküm biçimi olarak görür. Modern teknik, varlıkları birer nesne olarak değerlendirir ve onları yalnızca araçsallaştırır. Bu, doğanın özünü anlamayı değil, onu kontrol etmeyi amaçlayan bir tavırdır.

Heidegger’e göre modern teknik, insanın doğayla olan bağını kopararak onu yabancılaştırır. Geleneksel teknik anlayışı ise doğayla birlikte hareket eder ve onun olanaklarını açığa çıkaran bir yol izler. Heidegger, bu noktada tekne kavramını tekrar gündeme getirir. Tekne, doğanın içsel potansiyellerini ortaya çıkartma sürecidir. Modern teknik ise bu süreci ihmal ederek doğayı yalnızca işlenecek bir malzeme olarak görür.

Sonuç olarak Heidegger, modern teknik anlayışının doğaya ve insana yabancılaşmayı artırdığını savunur. Geleneksel teknik ise doğanın potansiyelini açığa çıkartarak onunla uyum içinde bir varoluş biçimi oluşturur. Heidegger’in eleştirisi, modern teknik karşısında doğayla uyumlu bir yaşam biçimini yeniden düşünmeye davet eder.

7. Kutsal ve Modern Din Eleştirisi

Heidegger, modern dünyada kutsalın yerini iradenin tanrılaştırılmasının aldığını savunur. Ona göre, modern teknik ile modern dinler arasında benzer bir mantık yapısı bulunmaktadır. Modern dinler, Tanrı’yı irade temelli bir varlık olarak tanımlar. Tanrı, emirler veren, yaratma ve yok etme gücüne sahip bir otorite olarak kavranır. Heidegger’e göre bu anlayış, modern tekniğin kontrol etme ve zorlama prensibiyle örtüşür.

Bu bağlamda Heidegger, kutsal olan ile dinsel olan arasında bir ayrım yapar. Kutsal, doğada ve varlıkta kendiliğinden açığa çıkan güçlerdir: kutsal dağlar, nehirler, zeytin ağaçları gibi doğal öğeler, varlığın açığa çıkmasını sağlayan alanlar olarak görülür. Buna karşın modern dinler, kutsal kavramını iradeye indirger ve doğayı yalnızca insanın hükmedebileceği bir alan olarak değerlendirir.

Heidegger, bir çağın dindarlaşmasının kutsal kavramının kaybolmasına yol açabileceğini öne sürer. İnsanlar ibadet edebilir; ancak modern teknik ve iradenin hâkim olduğu bir dünyada kutsal kavramı gölgede kalabilir. Heidegger’e göre bu, modern dünyanın en büyük kayıplarından biridir.

Bu eleştirinin bir parçası olarak Heidegger, Doğu felsefelerine, özellikle Taoizm’e ilgi gösterir. Taoizm, doğanın akışına müdahale etmeme, uyum sağlama ve küçük, zarif dokunuşlarla hareket etme felsefesine dayanır. Heidegger, bu yaklaşımı, modern teknik ve irade temelli din anlayışlarına bir alternatif olarak görür. Taoizm, doğaya hükmetme arzusundan uzak, onu koruyucu ve uyum içinde bir ilişki kurmayı önerir.

Heidegger, insanı 'varlığın çobanı' olarak tanımlar. Bu metafor, insanın doğaya hükmetmek yerine rehberlik etmesi gerektiğini ifade eder. İrade, yalnızca yaratma değil, aynı zamanda yok etme gücünü de içerir. Heidegger, modern dünyada bu irade merkezli anlayışın kutsalın yerini aldığını ve insanın doğayla uyumlu varoluşunu tehdit ettiğini savunur.

Sonuç olarak Heidegger, modern teknik ve modern din anlayışlarının kutsal kavramını aşındırdığını ve insanı doğadan kopardığını ileri sürer. Buna karşılık, doğaya saygılı, uyumlu ve koruyucu bir yaklaşımı benimsemek gerektiğini vurgular.

8. Politika ve Etik: Phronesis ve Euboulia

Heidegger, Aristoteles’in etik ve politik felsefesini insan varoluşunu anlamak açısından temel bir çerçeve olarak ele alır. Bu bağlamda, phronesis ve euboulia kavramları ön plana çıkar.

Phronesis, sağduyu ve etik karar alma yeteneği olarak tanımlanır. Aristoteles’e göre, insanın eylemlerini yönlendiren bu pratik bilgelik, değişken durumlar karşısında doğru kararlar alabilme becerisidir. Heidegger, phronesis’in yalnızca bireysel değil, toplumsal ve politik boyutlara da sahip olduğunu vurgular. İnsanların etik ve politik kararlarını şekillendiren bu kavram, modern dünyada büyük ölçüde kaybolmuş bir erdem olarak değerlendirilir.

Euboulia ise danışma ve ölçülü karar süreçlerini ifade eder. Aristoteles, politika ve yönetim süreçlerinde istişarenin ve ortak aklın önemini vurgular. Euboulia, bir toplumun geleceğini belirleyen kararların aceleye getirilmeden, düşünülerek ve başkalarının görüşleri dikkate alınarak alınmasını gerektirir. Heidegger, bu kavramın modern politik süreçlerde göz ardı edildiğini ve bireylerin politikadan dışlandığını öne sürer.

Heidegger’e göre, Aristoteles’in etik ve politik anlayışı, bireylerin sadece bireysel erdemleriyle değil, aynı zamanda toplumsal sorumluluklarıyla da tanımlanması gerektiğini ortaya koyar. Modern dünyada bireylerin politikadan koparılması, phronesis’in işlevsizleşmesine ve insanın varlıkla ilişkisinin zayıflamasına neden olmuştur.

Aristoteles’in politik felsefesi, ortak karar alma süreçlerini ve katılımcılığı temel alır. Heidegger, bu modeli modern dünyada yeniden düşünmeyi ve bireylerin etik karar alma yetilerini güçlendirmeyi önerir. Özellikle euboulia, bireylerin yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda değil, toplumun ortak iyiliği için hareket etmelerini gerektirir. Bu yaklaşım, Heidegger’in doğayla uyumlu ve insan merkezli olmayan bir politika anlayışı geliştirme önerisiyle örtüşür.

Sonuç olarak, Heidegger’e göre phronesis ve euboulia, modern insanın etik ve politik varoluşunu yeniden yapılandırmak için merkezi bir rol oynar. İnsan, varlığın anlamını kavramak ve dünyayla uyumlu bir yaşam kurmak için bu erdemleri yeniden değerlendirmelidir.

9. Aristoteles’in Dört Neden Teorisi ve Heidegger’in Yorumu

Heidegger, Aristoteles’in dört neden teorisini (maddi, formel, fail ve ereksel nedenler) varlık ve açığa çıkış kavramlarını anlamak için yeniden yorumlar. Aristoteles’e göre her varlık, dört farklı nedenin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Heidegger, bu nedenleri yalnızca açıklayıcı unsurlar olarak değil, varlığın açığa çıkmasını sağlayan süreçler olarak ele alır.

1. Maddi Neden (Hyle): Bir nesnenin fiziksel yapısını oluşturan malzeme. Örneğin, bir heykelin maddi nedeni mermerdir. Heidegger, bu malzemenin yalnızca bir hammadde olmadığını, kendi içinde potansiyel barındırdığını vurgular.

2. Formel Neden (Eidos): Bir nesnenin biçimini ve yapısını belirleyen neden. Heykelin formu, mermerin potansiyelini gerçekleştirir. Heidegger’e göre form, potansiyelin açığa çıkmasını sağlayan bir kılavuzdur.

3. Fail Neden (Kinesis): Bir nesnenin ortaya çıkmasını sağlayan etkin unsur. Heykeltraş, heykelin yapımını başlatan kişidir. Heidegger, burada fail nedenin yalnızca bir itici güç olmadığını, aynı zamanda sürecin içinde şekillendirici bir rol oynadığını savunur.

4. Ereksel Neden (Telos): Bir nesnenin varlık amacını temsil eden neden. Heykelin tamamlanmış hali, onun telos’unu ifade eder. Heidegger için telos, varlığın kendini gerçekleştirme sürecinin nihai aşamasıdır.

Heidegger, bu dört nedenin birlikte işleyişini “yol açış” (aletheia) kavramıyla ilişkilendirir. Bu süreç, varlığın örtüsünü kaldırarak onun açığa çıkmasını sağlar. Yol açış, yalnızca bir yaratma süreci değil, aynı zamanda varlığın kendi potansiyellerini gerçekleştirmesine imkân tanıyan bir rehberliktir.

Tekne ve Doğa İlişkisi Heidegger, dört neden teorisini tekne kavramıyla ilişkilendirerek doğanın ve insan yapımı nesnelerin açığa çıkma biçimlerini karşılaştırır. Doğada varlıklar, içsel ilkeleri doğrultusunda kendiliğinden açığa çıkarlar (physis). İnsan yapımı nesneler ise bir fail tarafından yönlendirilir ve bu süreçte doğanın olanakları şekillendirilir.

Modern teknik ise bu süreci tersine çevirir. Doğayı zorlayarak kontrol altına alan ve onu bir araç olarak gören modern teknik, Heidegger’e göre dört nedenin bütünlüğünü bozar. Fail neden, baskın bir unsur haline gelir ve varlıkların telos’una ulaşma sürecini kesintiye uğratır.

Sonuç olarak Heidegger, Aristoteles’in dört neden teorisini varlıkların açığa çıkışı bağlamında yeniden yorumlar. Maddi, formel, fail ve ereksel nedenlerin uyum içinde işlemesi, varlığın kendini gerçekleştirme sürecini ortaya koyar. Heidegger, modern teknik anlayışının bu süreci bozduğunu ve varlıkların anlamını araçsallaştırdığını savunarak, doğaya saygılı bir açığa çıkarma anlayışına geri dönülmesi gerektiğini öne sürer.

10. Hakikatin Açığa Çıkışı ve Modern Dünyanın Krizi

Heidegger, hakikatin açığa çıkışı ve modern dünyanın krizini doğanın sürekliliği ve insan varoluşunun anlamıyla ilişkilendirir. Ona göre, modern dünya, varlığın kökensel anlamını göz ardı ederek insanı doğadan koparmış ve araçsallaştırılmış bir dünya görüşüne mahkûm etmiştir.

Heidegger, doğanın sürekliliğini ve değişmezliğini vurgular. Aristoteles’in ay üstü alem anlayışından hareketle, doğanın ezeli ve ebedi olduğunu savunur. Modern bilim ise doğayı sürekli değişim içinde, geçici ve dönüşen bir yapı olarak görür. Heidegger’e göre bu modern bakış açısı, insanın doğayla olan derin bağını koparmış ve onu bir kontrol nesnesi haline getirmiştir.

Hakikat, Heidegger için yalnızca bir doğruluk ya da yargı meselesi değildir. Hakikat, varlıkların açığa çıkma sürecine dayanan bir olgudur. Modern dünyada bu süreç göz ardı edilerek hakikat, bilgiye ve kontrol edilebilir verilere indirgenmiştir. Bu da insanın varoluşsal anlamını yitirmesine neden olmuştur.

Heidegger, modern dünyanın anlam krizini, insanın dünyayla kurduğu ilişkinin yüzeyselleşmesiyle açıklar. Modern teknik ve epistemolojik yaklaşımlar, insanın varlıkla olan bağını kopararak onu yalnızca işlevsellik ve üretkenlik ekseninde tanımlamıştır. Bu durum, insanın doğayla uyumlu ve anlamlı bir yaşam kurmasını engellemiştir.

Ancak Heidegger, bu krizin aşılabileceğine inanır. Varlığın anlamını yeniden yorumlayarak ve hakikatin açığa çıkma sürecine odaklanarak, modern insanın kendisini ve dünyayı yeniden keşfetmesi mümkündür. Heidegger’in önerisi, doğayla uyumlu bir varoluş biçimine geri dönmek ve hakikati yeniden kökensel bağlamında ele almaktır.

Sonuç olarak Heidegger, modern dünyanın krizini varlığın anlamının göz ardı edilmesine bağlar. Hakikatin açığa çıkışı, doğanın sürekliliği ve insanın varoluşsal anlam arayışı, bu krizi aşmak için bir yol haritası sunar. Modern teknik ve epistemolojiye eleştirel bir bakış getirerek, Heidegger insanın hakikatle olan bağını yeniden kurmaya çağırır.